System emerytalny w Polsce przewiduje możliwość dobrowolnego oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru. Wśród dostępnych narzędzi wymienia się tu przede wszystkim Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Szczegółowe zasady dotyczące gromadzenia oszczędności na indywidualnych kontach emerytalnych IKE oraz IKZE, a także dokonywania wpłat, wypłat transferowych, wypłat, częściowego zwrotu i zwrotu środków zgromadzonych na tych kontach określa ustawa z dnia 20.04.2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kotach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1776 z późn. zm.).
IKE lub IKZE jest prowadzone na podstawie umowy zawartej przez oszczędzającego w formie elektronicznej z:
- funduszem inwestycyjnym albo
- dobrowolnym funduszem emerytalnym, albo
- podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług polegających na wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego, albo
- zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, albo
- bankiem o prowadzenie rachunku bankowego.
Obie formy oszczędzania na IKE lub IKZE generalnie są spójne w mechanizmie działania (gromadzenie oszczędności), jednak w kilku kwestiach różnią się od siebie. Porównanie IKE z IKZE najlepiej zobrazuje poniższa tabela.
IKE | IKZE | |
---|---|---|
Podmiot oszczędzający | Na IKE lub IKZE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający. | |
Uprawnieni do wpłat | Prawo do wpłat na IKE lub IKZE przysługuje osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. | |
Wpłaty maksymalne (limitowane) | W 2019 r. wysokość wpłat na IKE może wynieść maksymalnie 14.295 zł. | W 2019 r. wysokość wpłat na IKZE może wynieść maksymalnie 5.718 zł |
Ulga podatkowa | Dokonane w roku podatkowym wpłaty podlegają odliczeniu od dochodu/przychodu w zeznaniu podatkowym. W ramach ulgi z tytułu wpłat na IKZE można odliczyć za 2019 r. maksymalnie kwotę 5.718 zł. | |
Wypłata środków | Wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie: 1) na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz spełnieniu warunków: a) dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo b) dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty; 2) w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej. | Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie: 1) na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych; 2) w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej. |
Częstotliwość wypłat | Wypłata środków może być, w zależności od wniosku oszczędzającego albo osoby uprawnionej, dokonana jednorazowo albo w ratach. | |
Czy wypłacone środki podlegają opodatkowaniu? | Dochody z tytułu oszczędzania na IKE są zwolnione z 19% zryczałtowanego podatku od zysków kapitałowych (warunkiem jest tu dokonanie wypłaty po osiągnięciu ww. wieku uprawniającego do wypłaty). Wypłata środków dokonana na rzecz osób uprawnionych po śmierci oszczędzającego również jest zwolniona z podatku. | Środki wypłacane z IKZE są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10% przychodu. Tak samo opodatkowane są wypłaty na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego |
Wypłaty transferowe | Wypłaty transferowe środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKE lub IKZE, np. polegające na przeniesieniu środków zgromadzonych przez oszczędzającego do innej instytucji finansowej prowadzącej IKE lub IKZE, są wolne od podatku dochodowego. | |
Zwrot środków | Zwrot środków zgromadzonych na IKE lub IKZE następuje m.in. w razie wypowiedzenia umowy o prowadzenie IKE lub IKZE przez którąkolwiek ze stron, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty lub wypłaty transferowej. Zwrócone środki, dla celów podatku dochodowego, stanowią przychód z innych źródeł, który należy opodatkować według skali podatkowej, łącznie z innymi dochodami. |
Z uwagi na możliwość wpłaty w danym roku podatkowym większej kwoty oszczędności, niższy wiek oszczędzającego uprawniający do wypłaty środków oraz brak opodatkowania wypłaty środków po osiągnięciu uprawnionego wieku, powszechnie przyjmuje się, że lepszą formą oszczędzania jest IKE, mimo braku ulgi podatkowej, która jest przewidziana dla IKZE.